Eugenika - walka ze zwyrodnieniem rasy

Eugenika – walka ze zwyrodnieniem rasy

Na wystawę multimedialną zapraszamy w dniach 03-28 kwietnia 2008 ,

od poniedziałku do soboty, w godzinach od 10.00 do 18.00.

w Sali Wystawowej Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, parter, ul. Dobra 56/66

Wykonawcą wystawy jest Mirosław Nizio, a jej kuratorkami historyczki – Magdalena Gawin oraz Sylwia Kuźma.

Na wystawie można obejrzeć blisko 200 zdjęć, kilkaset dokumentów archiwalnych, kilkadziesiąt plakatów oraz eksponatów (m.in. oryginalnych przyrządów antropologicznych i kart pomiarowych z badań rasowo-antropologicznych z lat międzywojennych), a także filmów dokumentalnych i fabularnych. Wydarzeniu towarzyszy międzynarodowa konferencja dotycząca eugeniki w Europie Środkowo-Wschodniej.

Eugenika była formą naukowego rasizmu. Na podstawie biologicznych kryteriów dzieliła życie ludzkie na wartościowe czyli takie, które należy chronić oraz bezwartościowe – można je zniszczyć. Dostarczyła nazistom naukowego uzasadnienia dla ludobójstwa w latach II wojny światowej - eskterminacji ludzi chorych, niepełnosprawnych, Żydów, Cyganów i Słowian. Stała ona u podstaw ideologii hitlerowskiej, której celem było stworzenie czystej rasy germańskiej. Kwestia eugeniki w Polsce była do niedawna tematem tabu, wystawa Eugenika – walka ze zwyrodnieniem rasy przełamuje to milczenie.

Choć trudno w to uwierzyć stulecie dwóch totalitaryzmów nie doczekało się zbyt głębokich analiz. Koszmarne doświadczenie podlega banalizacji albo zostaje zapomniane. Brak antyciał sprawia, że choroba może powrócić. Wymownym dowodem tego stanu rzeczy jest eugenika, jedno z najbardziej ponurych zjawisk ubiegłego stulecia, zjawisk, które puszczono w niepamięć. Eugenika koszmar, którego dzisiaj nikt nie pamięta – mówi Dariusz Karłowicz.

Ekspozycja prezentowana w BUW została podzielona na 7 części, gdzie każda z nich stanowi zamkniętą całość. Są to:

- Geneza eugeniki: postęp i degeneracja

- Działalność eugeników w latach międzywojennych

- Eugenika i ruch na rzecz kontroli urodzeń

- Eugenika jako nauka

- Eugenika jako polityka. Dążenie do prawnej dyskryminacji ludzi niepełnosprawnych w latach 30. na podstawie wskazań higieny rasowej

- Eugenika nazistowska w latach II wojny światowej

- Po wojnie

Wiele materiałów prezentowanych na wystawie po raz pierwszy będzie pokazywanych publicznie. Znaczna część z nich pochodzi z prywatnych kolekcji, zarówno z Polski jak i z zagranicy. Wiele zdjęć pochodzi ze słynnego amerykańskiego Holocaust Memorial Museum.

W polskich podręcznikach historii nie mówi się o rasizmie naukowym. Skrywany jest m.in. wstydliwy fakt, że w II Rzeczpospolitej do Polskiego Towarzystwa Eugenicznego należało 10 tys. ludzi, wśród których znalazło się wiele wybitnych osobistości polskiej nauki. W latach 30. przedkładali do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych propozycje sterylizacji i naukowej stygmatyzacji osób niepełnosprawnych i chorych, inspirowane ustawodawstwem nazistowskim. W odróżnieniu od państw skandynawskich, Szwajcarii i Nazistowskiej Rzeszy kolejne polskie rządy pomimo, że posługiwały się autorytarnymi narzędziami polityki – wszystkie propozycje ustaw zdecydowanie odrzuciły. Polska stanowi wyjątek na tle innych państw europejskich, ponieważ politycy skutecznie przeciwstawili się zakusom eugeników budowy porządku społecznego w oparciu o wskazania higieny rasowej. Chciałam, żeby te informacje wreszcie były znane szerzej, niż jedynie w gronie historyków – wyjaśnia Magdalena Gawin, jedna z kuratorek wystawy.

Magdalena Gawin (ur. 1972) - adiunkt w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk. Ukończyła studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim, natomiast doktorat obroniła w Instytucie Historii PAN. Jest stypendystką Fundacji z Brzezia Lanckorońskich i członkiną międzynarodowej grupy badawczej The RSCSE (International Workgroup on the History of Racial Sciences and Biomedicine in Central and Eastern Europe). Zajmuje się historią kultury XIX-XX wieku, a także historią kobiet oraz nauki ze szczególnym uwzględnieniem międzynarodowego ruchu eugenicznego w XIX-XX wieku. Autorka wydanej w 2003 roku książki „Rasa i nowoczesność. Historia polskiego ruchu eugenicznego” oraz artykułów na temat historii kobiet, kultury i eugeniki.

Sylwia Kuźma - Markowska (ur. 1979) - doktorantka Szkoły Nauk Społecznych Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk. Absolwentka historii na Uniwersytecie w Białymstoku oraz amerykanistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Zajmuje się historią społeczną XX wieku. Jest autorką artykułów na temat ruchu kontroli urodzeń w Polsce i w Stanach Zjednoczonych, a także publicznej aktywności kobiet. Obecnie przygotowuje rozprawę doktorską o amerykańskim ruchu kontroli urodzeń.

Patronami wydarzenia są: Rzeczpospolita, Teologia Polityczna, Polskie Radio Trójka, TVP Kultura oraz Salon24.pl.